၀၁၇ခုနစ္က ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ ARSA အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႔က တိုက္ခိုက္လို႔ စစ္တပ္က နယ္ေျမရွင္းလင္းေရး လုပ္ေဆာင္ခဲ့ရေၾကာင္း ေခါင္းစဥ္တပ္ကာ ရိုဟင္ဂ်ာ ၇ သိန္းေက်ာ္ကို နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးသံုး လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္ကာ ေမာင္းထုတ္ခဲ့တာေၾကာင့္ ေဒသခံရိုဟင္ဂ်ာေတြ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဘက္ ထြက္ေျပးခဲ့ရတဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္က ပဋိပကၡအတြက္ ႏိုင္ငံတကာရဲ႔ ဖိအားေပးမႈေတြေၾကာင့္ စစ္အစိုးရဘက္မွ မတတ္သာပဲ လူ႔အခြင့္ေရးခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြကို စံုစမ္း စစ္ေဆးဖို႔ အဖြဲ႔ဝင္ ၄ ဦးပါတဲ့ လြတ္လပ္ေသာ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ကို မေန႔ ဇူလိုင္လ ၃၀ ရက္ေန႔မွာ ဖြဲ႔စည္းလိုက္ေၾကာင္း သမၼတရံုးက ေၾကညာထားတာေတြ ႔ရပါတယ္။
ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္း ျပည္လည္ သင့္ျမတ္ေရး၊ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရးနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ဖို႔ အမ်ိဳးသားအစီအစဥ္ တရပ္ အေနနဲ႔ အဖြဲ႔ဝင္ ၄ ဦးပါ လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ကို ဖြဲ႔စည္းလိုက္တာလို႔ ျမန္မာအစိုးရဘက္က ေျပာပါတယ္။ႏိုင္ငံတကာက ဖိအားေပးေနတဲ့ ရခိုင္ျပသနာအတြက္ မတတ္သာတဲ့အဆံုး အျမင္ၾကည္လင္ေစရန္ ၄င္းအဖြဲ႔အစည္းတစ္ရပ္ကို ဖြဲ႔စည္းခဲ့ေပမဲ့ စစ္တပ္သာ အာဏာရွိေနတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းမႈမ်ိဳး မရႏိုင္တဲ့အတြက္ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရတဲ့ စံုစမ္းမႈမ်ိဳး ျဖစ္လာမွာမဟုတ္ပါဘူး။
ဥကၠဌအျဖစ္ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ သံအမတ္ႀကီး ရိုဆာရီယိုမယ္နာလို Rosario Manalo ပါ၀င္ကာ ၄င္းဟာ ယခင္က ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒုတိယ ႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးေဟာင္းလည္းျဖစ္ၿပီး ကုလသမဂၢ CEDAW ေကာ္မတီဥကၠဌေဟာင္းလည္းျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။အဖြဲ႔၀င္ေတြ အျဖစ္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ သံအမတ္ႀကီး ကန္ဇိုအိုရွီးမား Kenzo Oshima ယခင္ ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ ဂ်ပန္အၿမဲတမ္း ကိုယ္စားလွယ္နဲ႔ ကုလသမဂၢ လူသားခ်င္းစာနာမႈ ကိစၥရပ္မ်ား ဆိုင္ရာ ဒုအတြင္းေရးမႈးခ်ဳပ္ေဟာင္းျဖစ္သူကပါ၀င္ကာ ျမန္မာႏို္င္ငံမွ ႏိုင္ငံေတာ္ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ ခံုရံုးဥကၠဌေဟာင္း ဦးျမသိန္းနဲ႔ UNICEF အဆင့္ျမင့္အႀကံေပးေဟာင္းလည္းျဖစ္ ကုလသမဂၢဝန္ထမ္းေကာလိပ္ အဆင့္ျမင့္အရာ႐ွိ ေဟာင္းလည္းျဖစ္တဲ့ ပါေမာကၡ ေဒါက္တာ ေအာင္ထြန္းသက္တို႔လည္း ပါ၀င္ပါတယ္။
HRW လူ႔အခြင့္ေရးအဖြဲ႔က Brad Adams က စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္အသစ္ဟာ လူ႔အခြင့္ေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြကိုစံုစမ္းမဲ့အဖြဲ႔ထဲမွာ ႏို္င္ငံျခားသား ၂ ဦးပါ၀င္ၿပီး စံုစမ္းမႈေတြလုပ္တဲ့အခါမွာ စစ္တပ္ဘက္မွ အမွန္တကယ္ လုပ္ခြင့္ေပးရန္လိုအပ္ေၾကာင္း သို႔မွသာ ၄င္းလုပ္ငန္းဟာ ေအာင္ျမင္မွာျဖစ္ေၾကာင္းကို ေျပာပါတယ္။ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနနဲ႔လည္း ကုလသမဂၢကို စံုစမ္းစစ္ေဆးရန္ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း လြတ္လပ္စြာ သြားလာခြင့္ေပးဖို႔ လုပ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စစ္တပ္သာအာဏာရွိေနတာမို႔ ဒီေကာ္မရွင္ဟာ အလုပ္ျဖစ္လိမ့္မယ္မထင္ပါဘူး။စစ္တပ္ကသာ အမွန္တကယ္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ခြင္ျပဳခဲ့မယ္ဆိုရင္ ရခိုင္ျပည္နယ္ ပဋိပကၡအေျခအေနဟာ အက်ိဳးအေၾကာင္းအမွန္ေပၚလာမွာ ျဖစ္ၿပီး ရာဇ၀တ္မႈက်ဳးလြန္သူမ်ားလည္း အမွန္တကယ္ကို ႏို္င္ငံတကာ တရားခံုးရံုးသို႔ ပို႔ကာ အျပစ္ဒဏ္ေပးရမ်ာ မလြဲဧကန္ပါပဲ။
ရခိုင္ျပည္နယ္မွာရွိတဲ့ ေဒသခံတိုင္းရင္းသားရိုဟင္ဂ်ာေတြကို လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈမွာ စစ္တပ္ကိုယ္တိုင္ ပါ၀င္ပတ္သတ္ေနတာေၾကာင့္ စစ္တပ္ဘက္ကေတာ့ ဘယ္လိုနည္းနဲ႔မွ လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈမ်ိဳးကိုခြင့္ျပဳလိမ့္မွာမဟုတ္ပါဘူး။
လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းေရး ေကာ္မရွင္ လို႔ နံမယ္ တပ္ထားေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာကလည္း လြတ္လပ္တဲ့ေကာ္မရွင္ အေနနဲ႔ သတ္မွတ္ယံုၾကည္လို႔မရေၾကာင္း ေျပာေနပါတယ္။ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုရင္ ဒီအဖြဲ႔က လြတ္လြတ္လပ္လပ္ စံုစမ္းႏုိင္မယ္လို႔ အာမခံမရွိတဲ့ စစ္တပ္က ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ အဖြဲ႔ျဖစ္ေနလို႔ပါပဲ။
ႀကိဳက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ႀကိဳက္တဲ့ေနရာကို သြားၾကည့္ႏိုင္ရမွာျဖစ္ေၾကာင္း၊ လိုခ်င္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ အားလံုးကိုရႏိုင္ရမွာျဖစ္ၿပီး စစ္တပ္နဲ႔ ရဲ ဘက္က လူေတြဟာ အရင္ကလို သြားခ်င္တဲ့ေနရာေတြကို သြားခြင့္မေပးျခင္းမျပဳလုပ္ပဲ မွန္မွန္ကန္ကန္ နည္းစနစ္က်က်ပူေပါင္းရမွာျဖစ္ပါတယ္။ သို ့မွသာ လြတ္လပ္တဲ့ ေကာ္မရွင္လို႔သတ္မွတ္ႏိုင္မွာျဖစ္ၿပီး ၄င္းအခ်က္အလက္ေတြခြင့္မျပဳပါက ယခင္ကလို နာမည္ခံၿပီး ဒံုးရင္းအတိုင္းသာ ျဖစ္ေနလိမ့္မွာပါ။
ျမန္မာအစိုးရဘက္မွလည္း ရခိုင္ျပည္နယ္္မွာရွိတဲ့ ျပသနာေတြကို အမွန္တကယ္ေအးးခ်မ္းေစလိုပါက စိတ္ရင္းအမွန္ျဖင့္ လုပ္ေဆာင္ရမဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ ညွိႏႈိင္းပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
